درمان دیسک گردن
درمان دیسک گردن
آناتومی گردن
بخش گردنی، قوس بالایی ستون فقرات است که در زیر سر قرار گرفته که به آن قوس گردنی یا سرویکال (Cervical) می گویند و تحدب آن به سمت جلو است. این قوس از ۷ مهره تشکیل شده است. این مهره ها را از بالا به پایین و از یک تا هفت بصورت C1-C7 نامگذاری می کنند.
این مهره ها، توسط قرار گیری جسم مهره ای (Vertebrae Body)در قسمت قدامی،قوس مهره(Lamina)در قسمت جانبی و نحوه ی قرار گیری زائده ی خاری(Spinous Process)نسبت به یکدیگر،کانال نخاعی را تشکیل می دهد.به واسطه ی دیسک میان مهره ای،مهره های ستون فقرات نسبت به یکدیگر حرکت داشته و محل اتصل آن ها با یکدیگر(مفصل) Facet نامیده می شود.حفظ آناتومی این ناحیه به واسطه لیگامان ها صورت می گیرد و ساختمان نخاعی از ریشه های عصبی محافظت می کند.
به منظور پخش فرمان حرکتی از مغز به عضلات(اندام)یا دریافت پیام حسی از اعصاب به مغز،ریشه های عصبی به صورت پراکنده در سراسر بدن قرار گرفته است.
اختلالات و بیماری های ستون فقرات
1-بیرون زدگی دیسک بین مهره ای(Prolapse of an intervertebral disc):دیسک های بین مهره ای ستون فقرات شامل دو بخش آنولوس فیبروزوس (حلقه های فیبری) و نوکلئوس پالپوزوس (ماده ژلاتینی که هسته ی دیسک به حساب می آید و از انتقال فشار به مهره ها جلوگیری می کند.)می باشند .پارگی آنولوس فیبروزوس باعث جابجایی دیسک بین مهره ها و در نتیجه تنگی کانال نخاعی و فشار ریشه های عصبی می شود.
2-تغییر در ساختار استخوان(Bone degeneration):تشکیل بافت استخوانی به میزان ناهنجار که منجر به تنگی کانال نخاعی خواهد شد.
3-تنگی کانال نخاعی(Constriction of the vertebral canal):تغییر شکل جزیی یک یا چند مهره که باعث تنگی کانال نخاعی و آسیب به ریشه های عصبی یا نخاع می گردد.
4-تومور(Tumor):تومور های ایجاد شده در ستون فقرات در نواحی مختلف از جمله نخاع،ریشه های عصبی،کانال نخاعی یا فضای بین مهره ای بوجود می آیند.
5-تنگی حفره ی بین مهره ای(Constriction of the intervertebral foramina):فضای بین مهره ای که محل عبور ریشه های عصبی متصل به نخاع و اندام ها می باشد توسط عواملی(به ویژه رشد ناهنجار استخوانی) محدود می گردد.
6-عفونت/التهاب(Infection/Inflammation):آسیب به ریشه ی عصبی یا کانال نخاعی ناشی از تجمع عامل عفونت یا التهاب می باشد.
7-جراحت(Injury):جراحت می تواند توسط تکه هایی از مهره های بدن یا جابجایی بافت دیسک بین مهره ای، به کانال مهره و یا حفره ی بین مهره ای و فشرده شدن بافت عصب شکل بگیرد. همچنین این آسیب می تواند توسط انحراف نخاع و ریشه های عصبی حاصل از تصادفات یا فشار های خارجی پیش بیاید. اغلب هر دو مکانیزم مسبب شکل گیری این اتفاق هستند. اینگونه جراحات ناشی از جابجایی دیسک بین مهره ای،کاهش فضای بین مهره ای یا کانال نخاعی و در نتیجه ایجاد فشار روی اعصاب ایجاد می شود.این گونه اختلالات در نتیجه تغییر شکل کانال نخاعی که ناشی از فشار خارجی در حوادثی مانند تصادفات یا سقوط از ارتفاع می باشد،رخ می دهد.
8-تغییر شکل کانال نخاعی(Kinking of the spine)
عواملی از قبیل تومور های ستون فقرات، عفونت، التهاب، تصادف، مشکلات مادرزادی یا بیماری های اسکلتی و عضلانی منجر به انحراف ستون فقرات ،فشردگی و یا انحراف نخاع خواهند شد.
روش های درمانی
درمان غیر تهاجمی(بدون نیاز به جراحی): فیزیوتراپی و حرکات ورزشی:در برخی بیماری هایی که مسبب ناهنجاری های ستون فقرات می شود،علائم بیماری به واسطه ی درمان فیزیکی(مانند ریلکس کردن، تقویت کردن عضلات و یا بهبود بخشیدن توان حرکتی توسط اصلاح ساختار و حالت های بدنی، درمان های دستی مانند ماساژ یا دارو ها) قابل کنترل است.
Fixation خارجی(External immobilization ) با استفاده ازbrace halo (نیمه تهاجمی)
در مواردی که ثبات ستون فقرات در ناحیه گردن از بین رفته باشدNeck Brace و (1)Brace Halo ابزار مناسبی جهت کمک به درمان یا تسکین درد ناشی از بی ثباتی می باشد.
با اتصال یک حلقه ی فلزی به داخل جمجمه از یکسو و به جلیقه توسط راد از سوی دیگر ستون فقرات در موقعیت ثابت قرار گرفته و به درمان جراحت منجر می شود.
در صورتی که روش های غیر تهاجمی یا Fixation خارجی درمان موثری را ایجاد نکرد،روش تهاجمی(جراحی)تنها راه باقی مانده به منظور درمان بیمار می باشد.رایج ترین شیوه ی بهبود بی ثباتی ستون فقرات یا آسیب عصبی،Fusion (ثابت سازی)ستون فقرات می باشد.
Brace halo: به منظور ثابت سازی سر و گردن در موقعیت صحیح مورد استفاده قرار می گیرد. بدین ترتیب ستون فقرات و لیگامان های آسیب دیده التیام یافته و به عنوان تکیه گاهی برای عضلات گردن قرار می گیرد.با استفاده از Brace حرکات گردن و چرخش با محدودیت انجام می پذیرد.
روش جراحی: هدف از جراحی دسترسی به نخاع و ریشه های عصبی از قسمت قدامی و خلفی می باشد. که در هر دوروش مزایا و معایبی و جود دارد.اگر پزشک انجام عمل در بخش خلفی را توصیه کند؛ در بیشتر نمونه ها برش از خط وسط گردن انجام خواهد شد. جراحی های ستون فقرات، تحت بیهوشی عمومی (GA) انجام شده که در ارتباط با عوارض جانبی بیهوشی و پروتکل جراحی، به بیمار توضیح خواهد داد. محل مناسب عمل جراحی توسط تصویر برداری با اشعه X به منظور راهنمایی دقیق تر جراح مشخص می شود.
روش های پیشنهادی برای عمل جراحی
1-آزاد سازی کانال نخاعی (لامینکتومیLaminectomy):این روش شامل آزاد سازی از یک یا دو طرف یا جهت افزایش فضای کانال مهره ای با برداشتن قوس مهره (Lamina)یا حتی زائده ی خاری (Spinous Process) می باشد.در برخی موارد انجام همیلامینکتومی(آزاد سازی تنها یک بخش از ستون فقرات) کفایت می کند.
آرترودز (Fusion بدنه های مهره) فقط در صورتی احتیاج می شودکه ستون فقرات دچار بی ثباتی است.
2-رفع تنگی فضای بین مهره ای(فورامینوتومیForaminotomy ): آزاد سازی ریشه ی عصبی موجود در فضای مهره ای از طریق حذف قسمتی از استخوان نزدیک مفصل صورت می گیرد. در صورتی که فشار روی ریشه عصبی زیاد باشد، بخشی از دیسک نیز برداشته می شود.
3-عمل ثابت کردن ستون فقرات(آرترودزArtherodesis ):بی ثباتی ناشی از اختلال، جراحت یا روش های جراحی، به وسیله ی ثابت سازی ستون فقرات اصلاح می شود که این روش به منظور ایجاد ثبات، تسکین درد و بازیابی عملکرد ستون فقرات انجام می پذیرد. تا زمانی که ثبات ستون فقرات مورد قبول باشد نیاز به Fusion نیست. تجهیزات مناسب برای این عمل جراحی پیچ (Screw)،کیج(Cage) و plate می باشد.
موفقیت عمل چگونه بررسی می شود؟
علائم ناشی از تحت فشار قرار گرفتن اعصاب، پس از جراحی کاهش یافته یا از بین می رود. اما ممکن است درد یا بی حسی اندام به دلایل زیر دوباره بوجود آید:
1-نوروپاتی
2-عدم اصلاح دیسک آسیب دیده
3-بیرون زدگی دیسک در ناحیه ای دیگر
منبع: کتاب Spine از انتشارات Thieme
کتاب Spineاز انتشارات schattauer